Ogrzewanie domów w Polsce: czym Polacy palą?

Zimą, gdy temperatura spada, ogrzewanie domów staje się priorytetem. W Polsce, kraju o zróżnicowanym klimacie, wybór odpowiedniego źródła ciepła ma kluczowe znaczenie nie tylko dla komfortu mieszkańców, ale również dla jakości powietrza, którym oddychamy. Ale czym Polacy ogrzewają domy? Czy węgiel nadal króluje, czy może popularność zyskują nowoczesne rozwiązania? Przyjrzyjmy się bliżej temu tematowi.

Węgiel wciąż na pierwszym planie, ale zmiany nadchodzą

Według danych Ministerstwa Klimatu i Środowiska, w 2021 roku aż 4,3 miliony polskich gospodarstw domowych ogrzewało się węglem. To wciąż dominujące paliwo, choć należy zauważyć, że sytuacja powoli się zmienia. Niestety, duża część kotłów na paliwa stałe to tzw. kopciuchy, czyli kotły bezklasowe lub poniżej klasy trzeciej. Te przestarzałe urządzenia są głównym źródłem niskiej emisji, odpowiedzialnej za smog, który zagraża naszemu zdrowiu.

Smog – problem, z którym musimy walczyć

Smog to problem, który dotyka wielu polskich miast i wsi, szczególnie w sezonie grzewczym. Jak szacuje Instytut Certyfikacji Emisji Budynków, zimą nawet 97% Polaków oddycha powietrzem o dużym lub bardzo dużym stężeniu szkodliwych substancji. Głównym winowajcą jest niska emisja, czyli spalanie paliw stałych w domowych piecach i kotłach. Wdychamy pyły zawieszone, takie jak PM10 i PM2,5, oraz benzo(a)piren, substancje o udowodnionym negatywnym wpływie na zdrowie. Długotrwałe narażenie na smog może prowadzić do chorób układu oddechowego, nowotworów, astmy i alergii.

Ciepło systemowe – ekologiczna alternatywa

W kontekście walki ze smogiem, coraz częściej mówi się o ciepło systemowym. Jest to rozwiązanie znacznie bardziej ekologiczne niż indywidualne piece węglowe. Sektor ciepłowniczy w Polsce, jak podaje Izba Gospodarcza Ciepłownictwo Polskie, w ostatnich latach znacznie ograniczył emisję zanieczyszczeń. Emisja dwutlenku węgla spadła o 20%, dwutlenku siarki aż o 300%, a tlenku azotu o 20%. Ciepło systemowe dociera już do ponad 15 milionów Polaków, głównie w budynkach wielorodzinnych, ale potencjał tego rozwiązania jest znacznie większy.

Centralna Ewidencja Emisyjności Budynków (CEEB) – baza wiedzy o źródłach ciepła

Od lipca 2021 roku działa Centralna Ewidencja Emisyjności Budynków (CEEB), baza danych gromadząca informacje o źródłach ogrzewania w budynkach w całej Polsce. Złożenie deklaracji do CEEB było obowiązkowe dla wszystkich właścicieli i zarządców budynków. Dzięki CEEB, władze gminne mają dostęp do wiedzy o tym, czym ogrzewane są domy na ich terenie, co ułatwia planowanie polityki antysmogowej i pozyskiwanie funduszy na wymianę źródeł ciepła. Mieszkańcy z kolei, w przyszłości, będą mogli za pośrednictwem aplikacji zamawiać przeglądy kominiarskie i sprawdzać dostępne dofinansowania na termomodernizację.

Jakie źródła ciepła dominują w polskich domach? Dane z CEEB

Dane zgromadzone w CEEB dają nam szczegółowy obraz struktury źródeł ciepła w Polsce. Do listopada 2022 roku zgłoszono ponad 9 milionów urządzeń. Najwięcej jest kotłów na węgiel i drewno – niemal 4,5 miliona. Popularne są również kominki i piecyki typu koza (około 1,5 miliona), piece kaflowe (650 tysięcy) i kuchnie (prawie 800 tysięcy). Kotłów i bojlerów gazowych jest ponad 3,1 miliona. Coraz większą popularność zyskują pompy ciepła, które ogrzewają już prawie 300 tysięcy budynków. Kolektory słoneczne, których zamontowano ponad 402 tysiące, najczęściej wykorzystywane są do podgrzewania wody użytkowej.

Poniższa tabela przedstawia zestawienie najpopularniejszych źródeł ciepła w Polsce na podstawie danych CEEB:

Uchwały antysmogowe i terminy wymiany kopciuchów

W walce ze smogiem kluczową rolę odgrywają uchwały antysmogowe, które obowiązują już w 13 województwach. Uchwały te wprowadzają zakazy użytkowania najbardziej zanieczyszczających kotłów, pieców i kominków. Terminy wymiany starych źródeł ciepła są różne w poszczególnych regionach. Na Podkarpaciu i Śląsku wymiana była konieczna do końca 2021 roku, na Mazowszu do końca 2022 roku. Małopolska i Łódzkie przesunęły terminy odpowiednio do końca kwietnia i końca 2024 roku. Warto sprawdzić, jakie terminy obowiązują w Twoim województwie i przygotować się do wymiany pieca na bardziej ekologiczne rozwiązanie.

Kontrole źródeł ciepła w 2023 roku

Główny Urząd Nadzoru Budowlanego (GUNB) zapowiedział na 2023 rok kontrole źródeł ciepła w całej Polsce. Kontrolerzy będą sprawdzać zgodność źródeł ciepła z deklaracjami złożonymi do CEEB oraz stan techniczny budynków. Kontrole będą przeprowadzane przez uprawnione osoby, takie jak kominiarze, pracownicy gmin czy inspektorzy ochrony środowiska. Choć inwentaryzacja budynków nie będzie obowiązkowa, warto pamiętać, że celem tych działań jest poprawa jakości powietrza i nasze wspólne dobro.

FAQ – Najczęściej zadawane pytania

Czym są kopciuchy?

Kopciuchy to przestarzałe kotły na paliwa stałe, które nie spełniają norm emisji zanieczyszczeń. Są one głównym źródłem smogu.

Co to jest CEEB?

CEEB, czyli Centralna Ewidencja Emisyjności Budynków, to baza danych o źródłach ogrzewania w Polsce. Pomaga w walce ze smogiem i planowaniu polityki antysmogowej.

Czy wymiana pieca jest obowiązkowa?

Tak, w wielu województwach obowiązują uchwały antysmogowe, które nakazują wymianę starych, nieekologicznych pieców na nowe, spełniające normy emisji.

Jakie są alternatywy dla węgla?

Alternatywami dla węgla są m.in. gaz ziemny, pompy ciepła, ciepło systemowe, biomasa i energia słoneczna.

Gdzie mogę uzyskać dofinansowanie na wymianę pieca?

Informacje o dofinansowaniach na wymianę pieca można uzyskać w urzędzie gminy, wojewódzkim funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz w programach rządowych, takich jak "Czyste Powietrze".

Przyszłość ogrzewania w Polsce – kierunek: ekologia

Polska stoi przed wyzwaniem transformacji energetycznej w sektorze ogrzewania. Węgiel, choć nadal popularny, stopniowo traci na znaczeniu. Coraz większą rolę odgrywają bardziej ekologiczne rozwiązania, takie jak gaz, pompy ciepła i ciepło systemowe. Termomodernizacja budynków, wymiana starych kotłów na nowoczesne, oraz rozbudowa sieci ciepłowniczych to kluczowe elementy walki ze smogiem i poprawy jakości powietrza w Polsce. Wybór odpowiedniego źródła ciepła to inwestycja w nasze zdrowie i przyszłość.